ΠΑΝΤΕΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ή ΜΠΑΛΜΕΤΗΣ
Ριζώνει ο σπόρος της δικαιοσύνης σαν την ρίζα της συκιάς στο θεμέλιο του κάστρου της αδικίας. Αυτός ο μικρός σπόρος της δικαιοσύνης με τον καιρό γίνεται δέντρο και ξεθεμελιώνει τ’ άπαρτα μπεντένια και τα κάνει τρόχαλο.
Τα μικρά της καθημερινότητας, γεννούν τα μεγάλα της Ιστορίας.
Πήγε το καλό παλικάρι ο Γιάννης ο Παντερής, ο Μπαλμέτης, πριν το 1821 να
πουλήσει το τυρί του στο τουρκοπατημένο Κάστρο. Δεν του το πληρώνανε
γιατί ήτανε ραγιάς. Γυρεύοντας το δίκιο του, ο ρωμιός στραπάτσαρε τον
Τούρκο αδικητή. Και ο αδικητής μετά γύρευε εκδίκηση. Ο Μπαλμέτης χαΐνεψε
και είχε έδρα και λημέρι τον Χαϊνόσπηλιο. Όσο μεγάλωνε ο κύκλος της
αδικίας, τόσο μεγάλωνε η ιστορικότητα του παλικαριού. Αναγκαία επιλογή
να συντροφιαστεί ο Μπαλμέτης με τους ενεργούς της εθνικής υπόθεσης στον
Ψηλορείτη. Τα υπόλοιπα τα λέει η επίσημη ιστορία και η λαϊκή στιχουργία.
Ο Γιάννης ο Παντερής γεννήθηκε στο Καμαράκι το 1795. Ψυχωμένος βοσκός,
βγήκε στην παρανομία από την αδικία του κατακτητή. Οπλαρχηγός και σπάνιο
παλικάρι, στάθηκε μια από τις θρυλικές μορφές του 1821, στην κεντρική
Κρήτη. Πολέμησε με ηρωισμό σε όλες τις μάχες της μεγάλης Επανάστασης
μαζί τους συντρόφους του Σταύρο Νιώτη, Σταύρο Ξετρύπη, Σμπωκοβασίλη και
τους άλλους πρωτεπαναστάτες του Ψηλορείτη. Οι συμπολεμιστές του θαύμαζαν
και τιμούσαν τ’ όμορφο παλικάρι, τον μεγάλο πολεμάρχο. Η ανάγκη της
ελληνικής επανάστασης τον έφερε τον Μπαλμέτη και στην Πελοπόννησο. Πήγε
μαζί με σώμα Κρητών που μάχονταν ισάξια δίπλα στους εθνικούς
πρωταγωνιστές.
Ήταν ένας από τους βασικούς συντελεστές και δημιουργούς της «Μπροσκάδας του Στρούμπουλα». Ποιά ήταν η δράση τους; Μετά το υποταγή, το «μούτισμα», το «ράι» του χριστιανικού πληθυσμού το 1828, οι ανυπότακτοι πρωτεργάτες της καταπνιγμένης επανάστασης, κατέβηκαν στο Στρούμπουλα. Παραμόνευαν και δρούσαν στο σημείο εμπορικής διέλευσης ανάμεσα στο Ρέθυμνο και το Ηράκλειο. Εξόντωναν τους διερχόμενους κατακτητές συντηρώντας έναν επαναστατικό πυρήνα στο νησί. Έπαιρναν εκδίκηση επίσης για τις ακρότητες των Τούρκων στους χριστιανούς. Αυτοί οι ενεργοί επαναστάτες στην υποταγμένη Κρήτη ήταν ελπίδα αντοχής και φάρος προσανατολισμού.
Ο λαϊκός ποιητής, ως ΜΜΕ της εποχής, δεν αφήνει χωρίς στίχους κάθε εξέχουσα δράση.
«Πέντ΄ ήσαν οι Ανωγειανοί που βγήκαν στο ποδάρι
κι’ είν΄ ο Μπαλμέτης μοχαχός τ’ όμορφο παλικάρι.
Τετράδη κάνει γράμματα ο Νιώτης στο Μπαλμέτη
Στο Στρούμπουλα να κατεβεί να σμίξουνε την Πέφτη.
Στο Στρούμπουλα εμονοιάσανε και κάμαν το τερτίπι
Και φέραν κι αποτέλεσμα στη σκλαβωμένη Κρήτη.
Στο Στρούμπουλα εμονοιάσανε και κάμαν το μητάτο
Κι ερίξαν Τούρκους εκατό στου Σκουλουδά τον τάφκο
Οι Μουχαμέδες φώναζαν Αμέτη Μουχαμέτη
Εξέκαμέ την την Τουρκιά ο Νιώτης κι ο Μπαλμέτης.»
Μετά το 1830, η Οθωμανική διοίκηση εφαρμόζοντας μέτρα ειρηνεύσεως,
αμνήστευσε τους ξακουστούς Χαΐνηδες. Ήταν ένας τρόπος να παύσουν οι
εχθροπραξίες στην Κρήτη, ακριβώς την στιγμή που ο Καποδίστριας
διεκδικούσε την συμπερίληψή της στο νέο ελληνικό Κράτος. Δόθηκε έτσι
στον Μπαλμέτη η άδεια να παραμείνει στην Κρήτη και να εγκατασταθεί στο
Ηράκλειο φέροντας τ’ άρματά του. Οι στενοί του σύντροφοι, ο Νιώτης κι ο
Ξετρύπης, μετοίκησαν στο Τολό της Πελοποννήσου. Ο Παντερής, άφοβος ο
ίδιος, έλαβε και την διαβεβαίωση από τον πασά ότι δεν είχε να φοβηθεί
τίποτα από την προηγούμενη δράση του. Πράγματι, μπήκε στο Ηράκλειο και
έγινε δεκτός με τιμές και βιολιά.
«Αφήστε τονε να περνά ‘που των Χανιώ την πόρτα
Και να φορεί και τ΄ άρματα όπως τα φόριεν πρώτα»
Η επιλογή του Μπαλμέτη ήταν λανθασμένη. Η δράση του και η σοβούσα
εχθρότητα των Τούρκων του Ηρακλείου, ακύρωσαν τις επίσημες
διαβεβαιώσεις.
‘Ένα απόγευμα του 1834 έκανε βόλτα στο Μπεντενάκι του Ηρακλείου.
Αγνάντευε το Στρούμπουλα της πολεμικής του δράσης και το ανοιχτό πέλαγο,
αναμένοντας καράβι για τις εμπορικές του συναλλαγές. Εκεί, του
επιτέθηκε ομάδα Τούρκων τον μαχαίρωσαν και τον έριξαν στα βράχια της
θάλασσας όπου βρήκε τον θάνατο.
Υπάρχει τραγούδι του τιμώμενου ήρωα καταγεγραμμένο σε βιβλίο του τέως
Δημάρχου Γ. Σμπώκου. Το αφηγήθηκε ο παπά Γιώργης Ανδρεαδάκης ετών 82 το
έτος 1964. Ακούστε στίχους.
«Κοντό και να του βγάλανε τραγούδι του Μπαλμέτη
Που φόριενε το λαχουρί και τ’ άρματα στην μέση;
Όλοι οι Ρωμιοί μουτίσανε και δώκανε και ράι
Μ’ αυτός από τον πόλεμο ίνα δεν παντονιάρει
Μονό μηνά των των Τουρκώ και πέμπει των και γράμμα
Εγώ μουτής δεν γίνομαι δίχως κιανένα πράμα
Στο Στρούμπουλα και στο Σωρό θα στένω την μπροσκάδα
Και θ’ ανημένω την Τουρκιά την κάθεν εβδομάδα
Όσοι κι ανε περάσουνε όσοι κι ανε περνούνε
Τ’ ασημωτά των άρματα αν θένε να κρατούνε
Κι οι Τούρκοι ως το μάθανε κάτω στσοι κιχιλάδες
Όλοι πρεμαζωχτήκανε κάτω στσοι ταρσανάδες
Αφήτε τονε να περνά μα εδά ‘χει το διασάκι
Μπαλμέτη τονε λέγανε απού το Καμαράκι
Αφήτε τονε να περνά που τω Χανιώ την πόρτα
Και να φορεί και τ΄ άρματα μα φόριεν τα και πρώτα.
Αφήτε τονε να περνά να κάνει σεϊράκι
θέλει να πιαίνει στσι Γωνιές θέλει στο Καμαράκι
Να μπαίνει το τσαρσί τσαρσί να πηαίνει στσοι καφέδες
Και να του παίζουν τα βιολιά με τσι καλούς μανέδες
Να πιαίνει το τσαρσί τσαρσί να πηαίνει στο λιμάνι
Να στέκουν τ’ αγαδόπουλα να κάνουνε ντιβάνι.»
Οφείλουμε να αποδώσουμε ένα εξέχοντα ρόλο τιμής στον Μπαλμέτη για
έναν επιπλέον λόγο. Ο επαναστάτης αυτός, άρχισε την δράση του πριν την
δημιουργία του ελληνικού κράτους. Όλοι οι επαναστάτες της Κρήτης μετά το
1830, είχαν μια εθνική εστία ως σημείο προσανατολισμού και βοήθειας.
Αυτοί οι πρώτοι επαναστάτες βάδιζαν σε σκοτεινό ορίζοντα. Διέθεταν και
υποστήριζαν μια φιλοπατρία που ήταν σκέτη αυτοκαταστροφή. Χτυπούσαν τα
κεφάλια τους για να λυγίσουν τα σίδερα. Και λύγισαν τα σίδερα. Και
ξεθεμελιώθηκε το κάστρο της αδικίας από τον σπόρο της δικαιοσύνης. Και
ελευθερώθηκε η Κρήτη και τους θυμάται. Η τιμή που τους αξίζει είναι
υπερέχουσα.
Για τον λόγο αυτό, το ετήσιο μνημόσυνο του Μπαλμέτη είναι τιμή
μνήμης για τον Δήμο Μαλεβιζίου για τους πολιτιστικούς φορείς του
γενέθλιου τόπου. Είναι τιμή και για την οικογένεια των Παντερήδων που
δεν ξεχνά αυτόν της τον προπάτορα και πρωτομάστορα της Κρητικής
Ελευθερίας.
Χρόνια πολλά με σθένος, σωφροσύνη και δικαιοσύνη.
Καμαράκι, 31 Μαρτίου 2024.
Νίκος Κ. Σκουλάς
Δικηγόρος Ηρακλείου
https://maleviziotis.gr/2024/03/31/giannis-panteris-i-balmetis/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου